هاست چیست؟ دامنه چیست؟ سرور چیست؟ آموزش خیلی ساده مفاهیم کلیدی وب برای همه!
مقدمه:
سلام به همه دوستان کنجکاو!
تا حالا شده فکر کنید وقتی آدرس یک سایت مثل “google.com” رو توی مرورگر (مثل کروم یا فایرفاکس) می‌زنید، پشت صحنه چه اتفاقی میفته که یهو اون صفحه براتون ظاهر میشه؟
خیلی‌ها فکر می‌کنند سایت‌ها همینطوری توی هوا هستن! اما واقعیت اینه که هر وب‌سایتی یه جای فیزیکی داره و یه آدرس مشخص.
توی این مقاله می‌خوایم به زبان خیلی خیلی ساده با سه تا از مهم‌ترین چیزهایی که پشت هر وب‌سایت هست آشنا بشیم:
دامنه (Domain): همون آدرس سایت که توی مرورگر می‌زنید.
هاست (Hosting): جایی که تمام فایل‌ها و اطلاعات سایت شما زندگی می‌کنند!
سرور (Server): یه کامپیوتر خیلی قوی که اطلاعات هاست رو به مرورگر شما میفرسته.
آماده‌اید بریم توی دنیای پشت پرده وب؟ بزن بریم!
دامنه (Domain) چیست؟ (خیلی ساده)
فکر کنید اینترنت مثل یه شهر خیلی بزرگه و هر وب‌سایتی یه “خانه” توی این شهر.
هر خانه‌ای توی دنیای واقعی یه “آدرس پستی” داره تا نامه‌رسون بدونه نامه رو کجا ببره، درسته؟
توی دنیای اینترنت، آدرس هر خونه (سایت) یه سری عدد طولانیه که بهش میگن “آدرس IP” (مثل این: 172.217.160.142).
حالا شما فکر کنید برای رفتن به سایت گوگل، هر بار باید این عدد رو حفظ می‌کردید و توی مرورگر می‌زدید! چقدر سخت بود، نه؟
دامنه میاد این کار رو راحت می‌کنه. دامنه مثل یه “اسم مستعار” یا یه “آدرس دوستانه” برای اون آدرس IP عددیه.
مثلاً به جای اینکه هر بار بزنید 172.217.160.142، می‌زنید google.com. خیلی راحت‌تره!
پس دامنه همون اسمیه که شما توی نوار آدرس مرورگر می‌زنید تا به یه سایت خاص برسید.
مثال‌های دامنه:
دامنه از دو قسمت اصلی تشکیل شده:
- اسم اصلی: مثلاً “google” یا “digikala” یا “myawesomesite”. شما این قسمت رو خودتون انتخاب می‌کنید (اگه قبلاً کسی نگرفته باشه!).
- پسوند (Extension): قسمتی که بعد از نقطه میاد، مثل “.com”، “.ir”، “.org”، “.net” و … این پسوندها معمولاً نشون دهندهٔ نوع فعالیت سایت یا موقعیت جغرافیایی هستن (مثلاً .ir برای ایران).
خب، حالا مرورگر چطور می‌فهمه “google.com” همون آدرس IP عددی 172.217.160.142 هست؟
اینجا یه سیستم خیلی مهم وارد عمل میشه به اسم DNS (Domain Name System).
فکر کنید DNS یه دفترچه تلفن خیلی خیلی بزرگ و هوشمنده برای کل اینترنت!
وقتی شما آدرس “google.com” رو می‌زنید، مرورگر شما میره از این دفترچه تلفن (DNS) می‌پرسه: “آدرس google.com توی اینترنت چنده؟”
DNS نگاه می‌کنه و میگه: “بیا اینم آدرس عددی‌اش: 172.217.160.142”.
حالا که مرورگر آدرس عددی رو داره، می‌تونه بره و سایت گوگل رو پیدا کنه!
نکته مهم برای اینکه سایتتون راحت پیدا بشه (SEO):
اسمی برای دامنه انتخاب کنید که:
- کوتاه باشه (راحت حفظ بشه).
- مرتبط با موضوع سایتتون باشه (مثلاً اگه سایتتون دربارهٔ آشپزیه، اسمش مربوط به آشپزی باشه).
- راحت نوشته بشه و به خاطر سپرده بشه.
هاست (Hosting) چیست؟ (خیلی ساده)
برگردیم به مثال خونه و آدرس پستی. گفتیم دامنه همون آدرسه که نامه رو می‌فرستن بهش.
حالا، هاست چیه؟ هاست همون “قطعه زمینی” یا “خونهٔ فیزیکی” هست که قراره سایت شما توی اون “زندگی” کنه!
هر وب‌سایتی کلی فایل داره:
- متن‌هایی که می‌نویسید.
- عکس‌هایی که آپلود می‌کنید.
- فیلم‌ها.
- کدهای برنامه‌نویسی سایت (مثل HTML، CSS، PHP و …).
تمام این فایل‌ها باید یه جایی ذخیره بشن و همیشه در دسترس باشن تا هر وقت کسی خواست سایت شما رو ببینه، این فایل‌ها براش فرستاده بشن.
هاست دقیقا همین جاست! هاست در واقع یه فضای ذخیره‌سازی روی یه کامپیوتر همیشه روشن و متصل به اینترنت هست که فایل‌های سایت شما رو نگه می‌داره.
حالا این فضای ذخیره‌سازی کجاست؟
این فضا روی یه سرور قرار داره. سرور رو جلوتر توضیح میدیم، اما فعلاً بدونید هاست یعنی شما یه فضایی رو روی یه سرور اجاره می‌کنید.
انواع مختلف هاست (مثل انواع خونه!)
شرکت‌هایی که هاست اجاره میدن (بهشون میگن شرکت هاستینگ)، مدل‌های مختلفی دارن، مثل انواع خونه که کوچیک و بزرگ دارن:
- هاست اشتراکی (Shared Hosting):
- تصور کنید: شما و چند نفر دیگه، همگی یه اتاق رو توی یه آپارتمان بزرگ (یه سرور بزرگ) اجاره می‌کنید.
- مزیت: خیلی ارزونه، چون هزینهٔ سرور بین چند نفر تقسیم میشه.
- عیب: منابع (مثل سرعت و قدرت سرور) بین شما تقسیم میشه. اگه سایت یکی از همسایه‌ها (سایت‌های دیگه روی همون سرور) خیلی شلوغ بشه، ممکنه سرعت سایت شما هم کم بشه. مثل اینه که چند نفر همزمان بخوان از یه حموم توی اون آپارتمان استفاده کنن!
- مناسب برای: سایت‌های کوچیک و شخصی، وبلاگ‌های تازه کار، سایت‌هایی که بازدیدکنندهٔ خیلی زیادی ندارند.
- VPS (Virtual Private Server) – سرور مجازی اختصاصی:
- تصور کنید: شما یه طبقه کامل توی اون آپارتمان بزرگ رو اجاره می‌کنید. طبقهٔ شما از بقیه جداس و منابع (اتاق‌ها، آشپزخانه) فقط برای شماست.
- مزیت: منابع (سرعت، حافظه، قدرت پردازش) بیشتری نسبت به هاست اشتراکی دارید و این منابع فقط برای شماست. سایت‌های دیگه روی سرعت شما تاثیر کمتری میذارن. کنترل بیشتری هم روی فضاتون دارید.
- عیب: گرون‌تر از هاست اشتراکیه و ممکنه نیاز به دانش فنی بیشتری برای مدیریت داشته باشه.
- مناسب برای: سایت‌های متوسط، فروشگاه‌های آنلاین کوچک تا متوسط، وبلاگ‌هایی با بازدیدکنندهٔ خوب.
- سرور اختصاصی (Dedicated Server):
- تصور کنید: شما یک خونهٔ ویلایی کامل رو به تنهایی اجاره می‌کنید! تمام سرور فقط و فقط برای سایت شماست.
- مزیت: بیشترین سرعت، قدرت و کنترل رو دارید. تمام منابع سرور مال شماست. امنیت بالاتری دارید چون با کسی شریک نیستید.
- عیب: خیلی گرونه و نیاز به دانش فنی بالایی برای مدیریت سرور داره.
- مناسب برای: سایت‌های خیلی بزرگ با بازدید میلیونی، شرکت‌های بزرگ، بانک‌ها و سازمان‌های دولتی.
نکته امنیتی مهم:
حتماً هاستتون رو از شرکت‌های معتبر و با سابقه تهیه کنید. شرکتی رو انتخاب کنید که پشتیبان‌گیری (Backup) منظمی از سایت شما داشته باشه تا اگه اتفاقی افتاد، بتونید سایتتون رو برگردونید.
سرور (Server) چیست؟ (خیلی ساده)
اگر دامنه رو گفتیم آدرس و هاست رو گفتیم فضای خونه، حالا سرور چیه؟
سرور همون “ساختمون قوی” یا “کامپیوتر خیلی خیلی قدرتمند” هست که هاست شما (همون فضای روی اون کامپیوتر) روش قرار داره!
این کامپیوتر (سرور) یه تفاوت بزرگ با کامپیوترهای خونگی ما داره:
- خیلی قوی‌تره: سخت‌افزارش (پردازنده، رم، هارد) برای پردازش درخواست‌های هزاران نفر همزمان طراحی شده.
- همیشه روشنه: ۲۴ ساعت شبانه‌روز، ۷ روز هفته، ۳۶۵ روز سال روشنه و به اینترنت وصله. اگه خاموش بشه، سایت شما دیگه بالا نمیاد!
- اتصال اینترنت فوق‌العاده پرسرعت داره: چون باید بتونه به سرعت به تعداد زیادی کاربر در نقاط مختلف دنیا اطلاعات بفرسته.
- نرم‌افزارهای خاصی داره: نرم‌افزارهایی روش نصبه که کارشون مدیریت درخواست‌هاییه که از مرورگرها میاد (مثل Apache یا Nginx).
حالا سرور چیکار می‌کنه؟
کار سرور اینه که مثل یه “پاسخگو یا پیشخدمت خیلی سریع” عمل کنه.
وقتی شما آدرس سایتی رو توی مرورگر می‌زنید، در واقع دارید به سرور اون سایت یه “درخواست (Request)” می‌فرستید و میگید: “سلام سرور عزیز، لطفاً صفحهٔ اصلی سایتت رو برای من بفرست!”
سرور این درخواست رو دریافت می‌کنه. میره توی فضایی که شما اجاره کردید (هاست)، فایل‌های مربوط به صفحهٔ اصلی (مثل کد HTML، عکس‌ها و …) رو پیدا می‌کنه.
بعد، اون فایل‌ها رو بسته‌بندی می‌کنه و به صورت یه “پاسخ (Response)” خیلی سریع از طریق اینترنت برای مرورگر شما میفرسته.
روند نمایش یک وب‌سایت در مرورگر (از اول تا آخر، قدم به قدم)
خب، حالا که دامنه، هاست و سرور رو شناختیم، بیایید ببینیم وقتی آدرس یه سایت رو می‌زنیم، چه اتفاقی میفته تا صفحه برامون باز بشه:
- شما آدرس رو تایپ می‌کنید: توی نوار بالای مرورگرتون می‌زنید مثلاً www.example.com و Enter رو فشار میدید.
- مرورگر میره سراغ دفترچه تلفن (DNS): مرورگر شما آدرس www.example.com رو میگیره و میفرسته برای سیستم DNS (همون دفترچه تلفن بزرگ اینترنت) و می‌پرسه: “آقا DNS، آدرس عددی (IP) www.example.com چنده؟”
- DNS آدرس عددی رو پیدا می‌کنه و میگه: DNS نگاه می‌کنه و IP مربوط به اون دامنه رو پیدا می‌کنه (مثلاً 93.184.216.34) و اون رو به مرورگر شما برمی‌گردونه.
- مرورگر با سرور تماس میگیره: حالا که مرورگر آدرس عددی (IP) سرور رو داره، مستقیماً یه درخواست (Request) میفرسته به اون IP و میگه: “سلام سرور با IP 93.184.216.34! من کاربر X هستم و میخوام صفحهٔ اصلی سایتت رو ببینم. لطفاً فایل‌هاش رو برام بفرست.”
- سرور درخواست رو دریافت می‌کنه و فایل‌ها رو آماده می‌کنه: کامپیوتر سرور درخواست مرورگر شما رو دریافت می‌کنه. میره توی بخشی از حافظه‌اش که برای سایت example.com اجاره داده شده (هاست)، و تمام فایل‌های لازم برای صفحهٔ اصلی (مثل کد HTML، فایل‌های CSS برای ظاهر صفحه، عکس‌ها و …) رو پیدا می‌کنه.
- سرور فایل‌ها رو به مرورگر برمی‌گردونه (Response): سرور اون فایل‌هایی که پیدا کرده رو جمع و جور می‌کنه و به صورت یه پاسخ (Response) از طریق اینترنت با سرعت بالا برای مرورگر شما میفرسته.
- مرورگر صفحه رو می‌سازه و نشون میده: مرورگر شما اون فایل‌ها رو که از سرور رسیده دریافت می‌کنه. اول کدهای HTML رو می‌خونه تا بفهمه ساختار صفحه چطوریه، بعد فایل‌های CSS رو می‌خونه تا بفهمه هر قسمت چه رنگ و اندازه‌ای داره و کجا باید قرار بگیره، و بعد عکس‌ها و بقیه چیزها رو نمایش میده. مثل اینه که تکه‌های پازل رو کنار هم بچینه.
- شما صفحهٔ وب‌سایت رو می‌بینید! و بلاخره، صفحهٔ اصلی سایت example.com در مرورگر شما ظاهر میشه و شما می‌تونید اون رو ببینید و باهاش کار کنید.
کل این فرآیند، از لحظه‌ای که Enter رو می‌زنید تا صفحه باز بشه، معمولاً فقط در چند ثانیه اتفاق میفته! شگفت‌انگیزه نه؟
جمع‌بندی دوستانه:
- دامنه: اسم آسون سایت (مثل google.com) به جای آدرس عددی سخت (IP).
- هاست: خونه یا فضایی روی اینترنت که فایل‌های سایت شما توی اون زندگی می‌کنن.
- سرور: کامپیوتر خیلی قوی که این خونه (هاست) روشه و درخواست مرورگرها رو جواب میده.
یادتون باشه:
- برای سایتتون یه اسم (دامنه) خوب و یادموندنی انتخاب کنید.
- فضایی (هاست) تهیه کنید که برای نیاز سایتتون کافی باشه (نه خیلی کم که سرعتش بیاد پایین، نه خیلی زیاد که پول اضافه بدید).
- مطمئن باشید شرکتی که هاست میده‌ها، سرورهای قوی و پایداری داره و همیشه در دسترسن.
سؤالاتی که ممکنه براتون پیش بیاد (FAQ خیلی ساده):
دامنه رو از کجا بخرم؟
شما باید دامنه رو از شرکت‌هایی که مجوز ثبت دامنه دارن بخرید. به این شرکت‌ها میگن “رجیسترار”.
برای دامنه‌های ایرانی (.ir) باید از سایت Nic.ir یا نمایندگانش مثل ایران‌سرور اقدام کنید.
برای دامنه‌های غیرایرانی (.com, .org و …) می‌تونید از سایت‌های خارجی معروف مثل Namecheap.com یا GoDaddy.com یا از نمایندگان داخلیشون خرید کنید.
هاست رو از کجا بگیرم؟
هاست رو باید از شرکت‌های “هاستینگ” یا “میزبانی وب” بخرید. توی ایران شرکت‌های خیلی خوبی تو این زمینه فعال هستن. با یه جستجو ساده می‌تونید شرکت‌های معتبر رو پیدا کنید و بسته‌های هاستشون رو ببینید.
هزینهٔ دامنه و هاست چقدره؟
این قیمت‌ها خیلی فرق می‌کنن!
- دامنه: بسته به پسوندش (مثلاً .ir ارزون‌تر از .com هست) و اینکه از کجا می‌خرید، سالانه از چند ده هزار تومان تا چند صد هزار تومان یا حتی بیشتر می‌تونه باشه.
- هاست: بسته به نوع هاست (اشتراکی، VPS، اختصاصی) و چقدر فضا و امکانات نیاز دارید، ماهانه یا سالانه حساب میشه. از حدود ۵۰ هزار تومان در ماه برای هاست اشتراکی کوچیک شروع میشه و تا چند میلیون تومان برای سرورهای اختصاصی می‌رسه.
من یه وبلاگ ساده دارم، چه نوع هاستی مناسب منه؟
احتمالاً هاست اشتراکی براتون کافیه. ارزونه و برای شروع وبلاگ عالیه. اگه وبلاگتون خیلی معروف شد و بازدیدش بالا رفت، اون موقع می‌تونید فکر کنید که هاستتون رو ارتقا بدید به VPS.
