آشنایی جامع با دستورات پرکاربرد شبکه در ویندوز و لینوکس

فهرست مطالب

1. مقدمه: چرا دانستن دستورات شبکه مهم است؟
2. دستور ping ـ بررسی ارتباط و رفع اشکال سریع
3. ipconfig (ویندوز) و ifconfig/hostname/ip (لینوکس) ـ انواع نمایش IP و تنظیمات کارت شبکه
4. netstat ـ مشاهده وضعیت اتصالات و پورت‌ها
5. tracert (ویندوز) و traceroute (لینوکس) ـ ردگیری مسیر بسته‌ها تا مقصد
6. nslookup و dig ـ حل مشکلات دامنه و DNS
7. arp و route ـ مشاهده و مدیریت جدول‌های شبکه
8. دستورات کاربردی دیگر: راهنمای سریع و جمع‌بندی

---

1. مقدمه: چرا باید دستورات شبکه را بلد باشیم؟

در هر سطحی از کار با کامپیوتر یا شبکه باشید، احتمالا روزی با قطعی اینترنت، کندی اتصال، فعال‌سازی سرور یا حتی هک شدن روبه‌رو می‌شوید! دستورات ساده متنی شبکه، دقیقا همان ابزاری هستند که متخصص‌ها و حتی پشتیبان‌ها برای عیب‌یابی سریع (troubleshoot) به‌کار می‌برند.

حتی اگر مبتدی باشید، بلد بودن چند دستور پایه شما را حسابی کاربلد نشان می‌دهد و در وقت و هزینه هم صرفه‌جویی می‌کند. در این مقاله دستورات اصلی و معروف را با مثال، خطاهای رایج و راه‌حلشان یاد می‌گیرید.

---

2. دستور ping ـ ساده و ضروری برای تست ارتباط

🔸 وظیفه: بررسی رسیدن و برگشت داده بین دو دستگاه شبکه
🔸 کاربرد: چک کردن اینترنت، سایت، دستگاه شبکه، پیدا کردن مشکل کندی یا قطعی

نحوه اجرا

ویندوز:

ping example.com

لینوکس:

ping example.com

(برای توقف در لینوکس: Ctrl+C)

گزینه‌های مهم:

• تعداد پینگ:
  ویندوز:

  ping -n 5 google.com

لینوکس:

  ping -c 5 google.com

• پینگ مداوم در ویندوز:

  ping -t 8.8.8.8

• پینگ IP داخلی:

  ping 192.168.1.1

رفع اشکال سریع با ping

• اگر به 127.0.0.1 (localhost) پینگ زدی و جواب گرفتی→ کارت شبکه سالم.
• اگر به مودم (192.168.1.1) پینگ جواب نداد→ کابل، وای‌فای، یا کارت شبکه مشکل دارد.
• اگر به 8.8.8.8 پینگ جواب نداد→ اینترنت قطع است یا مشکل بیرونی.
• اگر به google.com پینگ نکرد و با IP کرد→ مشکل DNS.

خطاهای مهم

• Request timed out: وصل نبودن یا فایروال مقصد
• Destination host unreachable: مسیر یا گیت‌وی ایراد دارد
• General failure: مشکل سخت‌افزاری یا تنظیمات داخلی

نکته:

بسیاری از سرورها یا سایت‌های بزرگ، برای امنیت، پاسخ به پینگ را بسته‌اند.

---

3. ipconfig (ویندوز) و ifconfig/ip/hostname (لینوکس)

دیدن آدرس IP و وضعیت کارت شبکه

🔹 وظیفه: نمایش (و در موارد حرفه‌ای‌تر، تغییر) تنظیمات شبکه (IP، ماسک، گیت‌وی، DNS و…)

3.1 در ویندوز:

آدرس‌ IP فعلی خود را با این دستور ببین:

ipconfig

برای جزئیات بیشتر (مثلاً DNS و…):

ipconfig /all

تازه‌سازی (در صورت مشکل):

ipconfig /renew

پاک‌کردن کش DNS (وقتی سایت باز نمی‌شود):

ipconfig /flushdns

3.2 در لینوکس (مدرن و کلاسیک):

نمایش اطلاعات کارت شبکه (ابزار مدرن):

ip a

یا:

ip address show

برای دیدن آدرس های کلاسیک:

ifconfig

(روی بعضی توزیع‌ها باید نصب شود)

نام سیستم را در شبکه بدانیم:

hostname

بروزرسانی DHCP (تازه‌سازی):

sudo dhclient

---

مثال کاربردی:

فرض کنید اینترنت نداری. با دستورات ipconfig یا ip a ببین آیا آدرس IP گرفتی یا “Media disconnected” یا “NO-CARRIER” نمایش می‌دهد.
اگر آدرس “169.254.x.x” داشت، یعنی DHCP کار نکرده.

---

4. netstat ـ دیدن وضعیت اتصالات، پورت‌ها و مشکلات مشکوک

🔸 وظیفه: دیدن همه ارتباطات فعال، پورت‌های باز، پیدا کردن برنامه‌های استفاده‌کننده از پورت، حتی ردگیری ترافیک‌های مشکوک

اجرا:

ویندوز:

netstat

لینوکس:

netstat

(معمولاً باید نصب شود)

گزینه‌های پرکاربرد:

• دیدن همه ارتباطات و پورت‌های باز:
  ویندوز:

  netstat -an

لینوکس:

  netstat -an

• دیدن چه برنامه‌ای از چه پورتی استفاده می‌کند:
  ویندوز:

  netstat -ano

لینوکس:

  sudo netstat -tunlp

• دیدن کانکشن‌های خارجی فعال:

  netstat -f

مثال رفع اشکال:

مثلاً می‌خواهی ببینی چه برنامه‌ای پورت 80 رو اشغال کرده:

• ویندوز:

  netstat -ano | findstr :80

• لینوکس:

  sudo netstat -tunlp | grep :80

---

نکات:

• اگر دیدی پورت خاصی زیاد در وضعیت “LISTENING” است، شاید بدافزار یا برنامه غیرضروری روی سیستم فعاله.
• netstat برای بررسی باز بودن پورت سرور هم عالی است.

---

5. tracert (ویندوز) و traceroute (لینوکس)

مسیر‌یابی قدم‌به‌قدم تا سرور مقصد

🔹 وظیفه: بررسی این‌که داده پیش از رسیدن به مقصد از چه روترها (مسیرها) عبور می‌کند؛ عالی برای پیدا کردن کندی در یک نقطه خاص.

دستور:

• ویندوز:

  tracert example.com

• لینوکس:

  traceroute example.com

در لینوکس باید نصب باشد:
Ubuntu:

sudo apt install traceroute

کاربرد عملی:

مثلاً وقتی سایتی دیر باز می‌شود/قطعی دارد، با traceroute می‌فهمی در کجای راه مشکل وجود دارد (در داخل ایران؟ خارج؟ خود سرور مقصد؟).

نمونه خروجی:

  1    2 ms    2 ms    2 ms  192.168.1.1
  2   20 ms   15 ms   16 ms  10.10.0.1
  3   54 ms   53 ms   53 ms  tehran1.gigacenter.net
  ...
  N  timed out   timed out   timed out

تاخیر یا قطع ناگهانی یعنی مشکل از همان نقطه به بعد است.

---

6. nslookup و dig

حل مشکلات دامنه و DNS

🔸 وظیفه: تست این‌که ترجمه دامنه به IP درست کار می‌کند یا نه (و اطلاعات دامنه و رکوردهای آن را بخوانی)

ویندوز و لینوکس:

nslookup example.com

در صورت داشتن dig در لینوکس:

dig example.com

دیدن مشخصات خاص رکورد:

nslookup -type=MX google.com
dig MX google.com

کاربرد عملی:

اگر سایتی با IP باز می‌شود، اما با نام دامنه نه، از این دستورات برای بررسی مشکل DNS استفاده کن.

---

7. arp و route

دیدن و مدیریت جدول های آدرس شبکه

arp

• نمایش جدول آدرس‎های MAC:
• ویندوز:
  arp -a
• لینوکس:
  arp -a
• اگر اتصال تا لایه شبکه کار می‌کند اما داده رد و بدل نمی‌شود، با arp می‌توانی بررسی کنی آیا دستگاه مقصد MAC دارد یا نه.

route

• دیدن جدول روت (تنظیمات مسیر عبور داده‌ها):
• ویندوز:
  route print
• لینوکس:
  route -n
  یا
  ip route

---

8. دستورات کاربردی دیگر، نکات سریع و جمع‌بندی

• telnet: برای تست دستی پورت‌ها

  telnet host.com 80

(در ویندوز باید فعال شود – لینوکس باید نصب شود)

• curl / wget: دانلود و تست HTTP و FTP

  curl https://example.com
  wget https://example.com

• systemctl/restart network (لینوکس):
  ریستارت سرویس شبکه برای حل مشکلی که با تغییر فایل کانفیگ ایجاد شده:

  sudo systemctl restart networking

---

جدول رفع اشکالات رایج شبکه با دستورات بالا

---

تمرین عملی برای حرفه‌ای‌شدن

1. آدرس IP و MAC کارت شبکه خودت را در هر دو سیستم عامل پیدا کن.
2. چند پینگ به سایت‌های مهم و IP داخلی بزن و نتیجه را تفسیر کن.
3. با netstat، پورت‌ها و برنامه‌های فعال روی سیستم را مشاهده کن: آیا پورت مشکوک می‌بینی؟
4. یک traceroute به سایت‌های داخلی و خارجی تست کن. محل تأخیر یا قطع کجا است؟
5. یکبار سعی کن با nslookup و dig اطلاعات دامنه سایتت را ببینی.