کامل‌ترین لیست 50 دستور لینوکس که هر کاربری باید بداند (راهنمای جامع)

مهم ترین دستورات لینوکس

مقدمه:

لینوکس، این دنیای شگفت‌انگیز سیستم‌عامل‌های متن‌باز، پر از دستورات قدرتمند است که به شما کمک می‌کنند تا از یک کاربر مبتدی به یک حرفه‌ای واقعی تبدیل شوید. اگر به دنبال یادگیری سریع و موثر دستورات لینوکس هستید یا دوست دارید سیستم خود را مثل یک متخصص مدیریت کنید، این مقاله دقیقاً همان چیزی است که شما نیاز دارید!

در این مقاله، ما 50 دستور کاربردی و محبوب لینوکس را به همراه توضیحات و مثال‌های واضح برای شما آماده کرده‌ایم. این دستورها، از اصول اولیه گرفته تا عملیات پیچیده‌تر، در یادگیری شما به شکلی چشمگیر کمک خواهند کرد. آماده‌اید؟ بیایید شروع کنیم! 🚀

بخش 1: دستورات مدیریت فایل و دایرکتوری

این دستورات برای جابجایی، مدیریت، و سازمان‌دهی فایل‌ها و دایرکتوری‌ها استفاده می‌شوند:

1. ls

این دستور اصلی‌ترین ابزار برای نمایش محتویات یک دایرکتوری است.

مثال‌ها و کاربردها:

ls                # نمایش محتویات به‌صورت ساده  
ls -la            # نمایش با جزئیات کامل (مجوزها، حجم فایل، تاریخ تغییر و ...)  
ls *.txt          # نمایش فایل‌هایی با فرمت خاص (مثلاً .txt)

2. cd

جابجا شدن بین پوشه‌ها.

مثال‌ها و کاربردها:

cd /home/user             # وارد شدن به پوشه خاص  
cd ..                     # بازگشت به پوشه قبلی  
cd ~                      # رفتن به پوشه خانه کاربر

3. pwd

نمایش مسیر دایرکتوری جاری.

مثال:

pwd  
# خروجی: /home/user/projects

4. mkdir

ایجاد یک یا چند پوشه جدید.

مثال‌ها و کاربردها:

mkdir new_folder          # ایجاد پوشه‌ای با نام new_folder  
mkdir -p folder1/folder2  # ایجاد ساختار دایرکتوری (پوشه تو در تو)

5. rm

حذف فایل‌ها و دایرکتوری‌ها.

مثال‌ها و کاربردها:

rm file.txt               # حذف یک فایل  
rm -rf folder             # حذف یک پوشه به همراه تمام محتویات

⚠️ هشدار: هنگام استفاده از -rf مراقب باشید تا فایل‌های مهم خود را حذف نکنید.

6. cp

کپی فایل‌ها یا دایرکتوری‌ها.

مثال‌ها و کاربردها:

cp file1.txt file2.txt      # کپی یک فایل  
cp -r folder1 folder2       # کپی یک پوشه با تمام محتویات

7. mv

انتقال فایل‌ها و تغییر نام آنها.

مثال‌ها و کاربردها:

mv oldname.txt newname.txt   # تغییر نام یک فایل  
mv file.txt /var/www/html    # انتقال فایل به یک مسیر دیگر

بخش 2: دستورات مدیریت سیستم و کاربران

اینجا نحوه مدیریت سیستم‌عامل لینوکس و کاربران آن را یاد می‌گیرید.

8. sudo

اجرای دستور با مجوز کاربر ریشه (root).

مثال:

sudo apt update                   # اجرای دستور آپدیت سیستم  
sudo rm -rf /important-folder     # حذف یک دایرکتوری محافظت‌شده (با احتیاط!)

9. adduser و deluser

افزودن یا حذف کاربر جدید.

مثال‌ها:

sudo adduser newuser       # اضافه کردن یک کاربر جدید  
sudo deluser olduser       # حذف کاربر موجود

10. passwd

تغییر رمز عبور کاربر فعلی یا دیگر کاربران.

مثال:

passwd                     # تغییر رمز عبور خودتان  
sudo passwd username       # تغییر رمز عبور یک کاربر دیگر

11. df

مشاهده مقدار فضای دیسک موجود.

مثال:

df -h  # نمایش فضای موجود دیسک با واحدهای قابل فهم (مثل GB یا MB)

12. du

نمایش حجم فایل یا پوشه.

مثال:

du -sh /home/user         # نمایش حجم کلی پوشه

13. top

مشاهده پردازش‌های زنده سیستم (مثل Task Manager ویندوز).

مثال:

top

14. ps

نمایش لیست پردازش‌های فعلی.

مثال:

ps aux

15. kill

توقف پردازش‌ها.

مثال:

kill 1234   # خاتمه دادن به پردازشی با شماره PID 1234

بخش 3: دستورات شبکه و اتصالات اینترنتی

16. ping

بررسی دسترسی شبکه به یک آدرس یا سرور.

مثال:

ping google.com

17. wget

دانلود فایل از اینترنت.

مثال:

wget https://example.com/file.zip

18. curl

دریافت یا ارسال درخواست‌ها در شبکه.

مثال:

curl https://api.example.com/data

بخش 4: دستورات مربوط به فشرده‌سازی و مدیریت فایل‌های ZIP و TAR

19. tar

ابزاری پرکاربرد برای فشرده‌سازی و استخراج فایل‌ها.

مثال‌ها و کاربردها:

  • فشرده‌سازی یک دایرکتوری:
tar -czvf archive.tar.gz /path/to/folder
  • استخراج محتویات یک فایل فشرده:
tar -xzvf archive.tar.gz
  • فقط مشاهده فایل‌های داخل یک فایل TAR بدون استخراج:
tar -tzvf archive.tar.gz

20. zip / unzip

فشرده‌سازی و استخراج فایل‌های ZIP.

مثال‌ها و کاربردها:

  • فشرده‌سازی فایل‌ها یا پوشه‌ها:
zip -r my_archive.zip folder/
  • استخراج فایل‌های ZIP:
unzip my_archive.zip

21. gzip / gunzip

فایل‌های فشرده GZIP را ایجاد یا استخراج کنید.

مثال‌ها و کاربردها:

  • فشرده‌سازی:
gzip my_file.txt
  • استخراج فایل GZIP:
gunzip my_file.txt.gz

بخش 5: دستورات تغییر مجوز و مالکیت فایل‌ها و دایرکتوری‌ها

22. chmod

تغییر مجوز فایل‌ها و دایرکتوری‌ها.

مثال‌ها و کاربردها:

  • اجازه دسترسی خواندن، نوشتن و اجرا به مالک:
chmod 755 file.sh
  • تنظیم فایل به حالت فقط‌خواندنی:
chmod 444 file.txt

23. chown

تغییر مالکیت فایل‌ها یا دایرکتوری‌ها.

مثال‌ها و کاربردها:

  • تغییر مالک به یک کاربر مشخص:
chown user file.txt
  • تغییر مالک و گروه:
chown user:group file.txt

بخش 6: دستورات امنیتی و مدیریت کاربران

24. whoami

نمایش نام کاربری که در حال حاضر به سیستم وارد شده است.

مثال:

whoami

25. id

نمایش اطلاعات کاربر جاری (مانند UID و GID).

مثال:

id

26. groups

نمایش گروه‌هایی که کاربر جاری (یا کاربر دیگر) به آنها تعلق دارد.

مثال:

groups username

27. ufw

ابزار ساده برای مدیریت فایروال (Firewall).

مثال‌ها:

  • فعال کردن فایروال:
sudo ufw enable
  • غیرفعال کردن فایروال:
sudo ufw disable
  • اجازه دادن به یک پورت مشخص (مثلاً HTTP):
sudo ufw allow 80
  • مسدود کردن یک پورت:
sudo ufw deny 21

28. ssh

اتصال به سرورهای راه دور با استفاده از پروتکل SSH.

مثال:

  • اتصال به سرور:
ssh user@hostname
  • اتصال از طریق پورت مشخص:
ssh -p 2222 user@hostname

29. scp

انتقال فایل‌ها بین سیستم‌های محلی و راه دور.

مثال‌ها و کاربردها:

  • کپی یک فایل از سیستم محلی به سرور:
scp file.txt user@remote:/path/to/save
  • کپی فایل از سرور به سیستم محلی:
scp user@remote:/path/to/file.txt /local/path

بخش 7: دستورات زمان و تاریخ

30. date

نمایش تاریخ و زمان فعلی سیستم.

مثال:

date


خروجی:

Sat May 04 23:45:21 UTC 2025

31. cal

نمایش تقویم ماه یا سال.

مثال‌ها:

  • تقویم ماه جاری:
cal
  • تقویم یک سال خاص:
cal 2025

بخش 8: دستورات متفرقه و بهره‌وری بیشتر

32. echo

چاپ یک متن یا مقدار متغیر در خروجی.

مثال‌ها:

  • چاپ یک پیام:
echo "Hello, Linux!"
  • چاپ متغیرها:
echo $HOME

33. history

مشاهده لیست دستورات اجراشده قبلی.

مثال:

history

34. clear

پاک کردن صفحه ترمینال برای مرتب‌سازی.

مثال:

clear

بخش 9: دستورات فایل‌های متنی و جستجوی محتوا

35. cat

مشاهده محتویات فایل‌های متنی به‌صورت کامل در ترمینال.

مثال‌ها:

  • نمایش کل محتویات فایل:
cat file.txt
  • ادغام چند فایل متنی در یک فایل جدید:
cat file1.txt file2.txt > merged.txt

36. less

مشاهده محتویات فایل‌های متنی، اما به شکل پیمایش خط به خط.

مثال:

less file.txt


کلیدهای کاربردی در حالت less:

  • Spacebar: برای رفتن به صفحه بعدی.
  • q: خروج از حالت مشاهده.

37. head / tail

مشاهده اولین یا آخرین خطوط یک فایل.

مثال‌ها:

  • مشاهده 10 خط اول فایل:
head file.txt
  • مشاهده 20 خط اول فایل:
head -n 20 file.txt
  • مشاهده 10 خط آخر فایل:
tail file.txt

38. grep

ابزاری قدرتمند برای جستجوی متن خاص در فایل‌ها.

مثال‌ها:

  • جستجوی کلمه “Linux” در یک فایل:
grep "Linux" file.txt
  • جستجو در همه فایل‌های دایرکتوری جاری:
grep "Linux" *.txt

بخش 10: دستورات مدیریت بسته‌ها و نصب نرم‌افزار

39. apt

مدیریت بسته‌ها در سیستم‌های Debian و Ubuntu.

مثال‌ها:

  • بروزرسانی لیست بسته‌ها:
sudo apt update
  • ارتقاء همه بسته‌های نصب‌شده:
sudo apt upgrade
  • نصب یک برنامه جدید:
sudo apt install package-name
  • حذف یک برنامه:
sudo apt remove package-name
  • جستجوی یک بسته:
apt search package-name

40. yum

مدیریت بسته‌ها در سیستم‌های CentOS و RHEL.

مثال‌ها و کاربرد:

  • بروزرسانی بسته‌ها:
sudo yum update
  • نصب یک بسته:
sudo yum install package-name

بخش 11: دستورات سودمند برای مانیتورینگ سیستم

41. uptime

مشاهده مدت زمان روشن بودن سیستم و میانگین بار پردازشی در طول زمان.

مثال:

uptime

خروجی:

23:46:01 up 3 days,  5:15,  2 users,  load average: 0.08, 0.03, 0.01

42. free

بررسی مقدار حافظه RAM آزاد و استفاده‌شده.

مثال‌ها:

  • نمایش اطلاعات به‌صورت اولیه:
free
  • نمایش اطلاعات به‌طور خواناتر (با واحد‌های MB/GB):
free -h

43. vmstat

اطلاعات دقیق‌تری درباره منابع سیستم (CPU, RAM، Swap، و …).

مثال:

vmstat 1

44. iostat

مشاهده عملکرد دیسک و I/O در سیستم.

مثال:

iostat

بخش 12: دستورات پایانی و متفرقه

45. watch

اجرای یک دستور به‌صورت مکرر در بازه‌های زمانی مشخص.

مثال‌ها:

  • مشاهده تغییرات در فضای دیسک هر 5 ثانیه:
watch -n 5 df -h

46. alias

ایجاد میانبر برای دستورات طولانی.

مثال‌ها:

  • تعریف میانبر برای دستور لیست کردن فایل‌ها:
alias ll="ls -la"
  • حذف یک alias تعریف‌شده:
unalias ll

47. man

مشاهده مستندات و راهنماهای مربوط به هر دستور لینوکس.

مثال:

man ls

48. type

بررسی نوع اجرای یک دستور (داخلی یا خارجی).

مثال:

type cd

49. which

پیدا کردن مسیر نصب یک دستور یا برنامه.

مثال:

which python

50. exit

خروج از ترمینال یا پایان یک session در SSH.

مثال:

exit

پایان مقاله:

لینوکس پر از دستورات قدرتمند و کاربردی است که هرکدام می‌توانند به نحوی زندگی شما را آسان‌تر کنند. در این مقاله، ما 50 دستور حیاتی لینوکس را پوشش دادیم که می‌توانید از آنها در مدیریت سیستم، فایل‌ها، شبکه، و دیگر عملیات روزمره استفاده کنید.

محمد وب‌سایت
مطالب مشابه

دیدگاهتان را بنویسید

نشانی ایمیل شما منتشر نخواهد شد. بخش‌های موردنیاز علامت‌گذاری شده‌اند *