شماره پورت چیست؟ لیست پورت‌های پرکاربرد شبکه (راهنمای عملی و ساده)
مقدمه: چرا شماره پورت اهمیت دارد؟
شاید برایت جالب باشد که وقتی اینترنت‌گردی می‌کنی، ایمیل می‌فرستی یا با دوستانت بازی آنلاین می‌کنی، همه‌ی این کارها از «یک در ورودی مخصوص» در کامپیوترت وارد و خارج می‌شوند؛ اسم این درها را “پورت” گذاشته‌اند!
درک مفهوم پورت باعث می‌شود بفهمی هر سرویس یا برنامه چطور داده‌ها را به‌درستی دریافت می‌کند.
تعریف ساده: پورت (Port) چیست؟
پورت در شبکه به معنای “شماره‌ای خاص” است که به هر سرویس یا برنامه در یک سیستم اختصاص داده می‌شود تا بسته‌های داده‌ی مربوط به آن، به مقصد درست برسند.
هر بار که یک دستگاه با شبکه صحبت می‌کند (مثلاً مرورگر برای باز کردن سایت)، همزمان ممکن است سرویس‌های زیاد دیگری هم فعال باشند. پورت کمک می‌کند داده‌های مخصوص هر سرویس، گم نشود!
تشبیه روزمره:
فرض کن یک ساختمان بزرگ داری با کلی اتاق (سرویس یا برنامه مختلف). پورت مثل شماره اتاق است؛ هر نامه فقط باید به اتاق خودش برسد، نه جای دیگر.
ساختار پورت‌ها در شبکه
- شماره پورت‌ها از 0 تا 65535 قابل تخصیص هستند.
- هر اتصال شبکه (مثلاً TCP یا UDP) ترکیبی از IP و شماره پورت مبدأ و مقصد است که آدرس دقیق سرویس را تعیین می‌کند.
- همه سیستم‌ها معمولاً ده‌ها پورت باز دارند، اما هر برنامه یا سرویس روی یک یا چند پورت خاص فعالیت می‌کند.
انواع پورت شبکه
| دسته‌بندی | محدوده پورت | کاربرد |
|---|---|---|
| مشهور/شناخته (Well-known) | 0 تا 1023 | سرویس‌های عمومی و اصلی (وب، ایمیل، SSH و …) |
| ثبت‌شده (Registered) | 1024 تا 49151 | برنامه‌ها و سرویس‌های خاص شرکت‌های نرم‌افزاری |
| خصوصی/داینامیک (Dynamic/Private) | 49152 تا 65535 | استفاده موقت یا خصوصی توسط برنامه‌ها و کاربران |
لیست پورت‌های پرکاربرد شبکه
بیایید مهم‌ترین پورت‌ها را خیلی ساده و با کاربردشان ببینیم:
| نام پروتکل یا سرویس | شماره پورت | توضیح و کاربرد ساده |
|---|---|---|
| HTTP | 80 | باز کردن سایت‌های معمولی (بدون رمزنگاری) |
| HTTPS | 443 | سایت‌های ایمن (با قفل سبز مرورگر) |
| FTP | 21 | انتقال فایل بین کامپیوترها و سرورها |
| SSH | 22 | ورود امن و مدیریت سرورهای لینوکسی |
| Telnet | 23 | ورود از راه دور (غیرامن و منسوخ شده) |
| SMTP | 25 | ارسال ایمیل (سرور نامه‌رسان) |
| DNS | 53 | تبدیل اسم سایت به IP (سیستم نام دامنه) |
| POP3 | 110 | دریافت ایمیل (روش سنتی و قدیمی‌تر) |
| IMAP | 143 | دریافت ایمیل نوین و پیشرفته‌تر |
| RDP | 3389 | ریموت دسکتاپ ویندوز |
| SNMP | 161, 162 | مانیتورینگ و مدیریت تجهیزات شبکه |
| DHCP | 67, 68 | اختصاص اتوماتیک IP به دستگاه‌ها |
| MySQL | 3306 | پایگاه داده محبوب |
| SMB/CIFS | 445 | اشتراک پوشه و پرینتر در ویندوز |
| LDAP | 389 | مدیریت و احراز هویت کاربران شبکه |
مثال واقعی و قابل فهم
فرض کن وقتی در مرورگر آدرس سایت مورد علاقه‌ات (مثلاً google.com) را وارد می‌کنی:
- مرورگرت به طور پیش‌فرض روی پورت 80 (یا اگر سایت امن باشد روی پورت 443) درخواستش را می‌فرستد.
- اگر هم بخواهی به سرور شرکتی با SSH وصل شوی، پورت 22 را استفاده می‌کنی.
- در ایمیل، ارسال به سرور از طریق پورت 25 و دریافت از پورت 110 یا 143 انجام می‌شود.
چطور از پورت‌ها برای امنیت و مدیریت استفاده می‌شود؟
- فایروال‌ها می‌توانند برخی پورت‌ها را ببندند یا باز کنند تا جلوی هک یا دسترسی غیرمجاز گرفته شود.
- تغییر پورت پیش‌فرض بعضی سرویس‌ها می‌تواند لایه‌ی اضافه امنیت ایجاد کند.
- بررسی باز بودن پورت‌ها یکی ابزار کلاسیک عیب‌یابی و تامین امنیت شبکه است.
نکات و ترفندها و کاربرد عملی
- اگر پورت سرویس مورد نیازت بسته باشد، آن سرویس کار نمی‌کند یا باید با مدیر شبکه هماهنگ شوی.
- دانستن شماره پورت برای عیب‌یابی، راه‌اندازی سرور، یا حتی رفع مشکلات دانلود و بازی آنلاین لازم است.
- اگر نیاز به دسترسی ریموت داشتی ولی نشد، همیشه یکی از گزینه‌ها “باز بودن پورت مربوطه” را بررسی کن.
جمع‌بندی
پورت‌ها مثل درهای طبقات مختلف یک ساختمان‌اند: هر سرویس اینترنت و شبکه، پورت مخصوص خود را دارد. شناخت پورت‌های پرکاربرد و کارکردشان، جزو ضروری‌ترین مهارت‌های هر علاقه‌مند به شبکه است.
سوالات پرتکرار (FAQ)
۱. آیا ممکن است سرویس‌ها از پورت‌های دیگری غیر از پیش‌فرض استفاده کنند؟
بله، اما معمولاً تنظیم دستی و آگاهی از آن لازم است؛ مثلاً برای امنیت یا شرایط خاص شبکه.
۲. چطور بفهمم چه پورت‌هایی در سیستم من باز هستند؟
در ویندوز با دستور netstat -an در خط فرمان و در لینوکس با دستور مشابه.
۳. آیا باز بودن همه پورت‌ها امن است؟
خیر، فقط پورت‌های لازم را باید باز گذاشت؛ بقیه را با فایروال باید بست.
۴. فرق TCP و UDP در پورت چیست؟
هم TCP و هم UDP می‌توانند از پورت مشابه ولی با نقش مختلف استفاده کنند؛ مثلاً DNS روی TCP پورت ۵۳ و روی UDP هم پورت ۵۳ دارد!
