نکات مهم نصب و راه‌اندازی سیستم‌عامل روی کامپیوتر جدید
مقدمه
وقتی یک سیستم جدید اسمبل یا خریداری می‌کنید، بدون نصب و پیکربندی درست سیستم‌عامل، امکان استفاده کامل از قدرت و قابلیت‌های سخت‌افزار وجود ندارد.
بسیاری از مشکلاتی که کاربران ایرانی بعد از خرید سیستم تجربه می‌کنند—از کندی، هنگ کردن و نبود برخی قابلیت‌ها گرفته تا ناسازگاری نرم‌افزاری—به دلیل نصب نادرست یا ناقص ویندوز یا هر سیستم‌عامل دیگری است.
در این راهنما یاد می‌گیرید که چطور گام‌به‌گام یک سیستم‌عامل را روی کامپیوتر نو نصب کنید، بدون اینکه به قطعات آسیب بزنید یا عملکرد سیستم را محدود کنید. همچنین نکات ویژه بازار ایران مثل مشکل برق، محدودیت اینترنت و دسترسی به نسخه‌های رسمی ویندوز را هم بررسی می‌کنیم.
بخش ۱: آماده‌سازی قبل از نصب سیستم‌عامل
۱.۱ بررسی سخت‌افزار
- سازگاری: مطمئن شوید که سخت‌افزار شما با نسخه سیستم‌عامل انتخابی سازگار است.
مثال: ویندوز ۱۱ نیاز به TPM 2.0 و Secure Boot دارد. - سلامت قطعات: قبل از شروع، با ابزارهایی مثل MemTest یا CrystalDiskInfo وضعیت رم و هارد/SSD را بررسی کنید.
۱.۲ تهیه نسخه مناسب سیستم‌عامل
- نسخه‌های رایج در ایران:
- ویندوز ۱۰ پرو یا اینترپرایز (پشتیبانی رسمی و سازگاری بالا)
- ویندوز ۱۱ برای سخت‌افزارهای جدید
- لینوکس (اوبونتو، مینت) برای سیستم‌های سبک و نرم‌افزار آزاد
نکته: اگر سیستم شما گیمینگ یا برنامه‌نویسی سنگین انجام می‌دهد، نسخه Pro انتخاب بهتری است.
۱.۳ تهیه درایورها
- در بازار ایران، همیشه قبل از نصب سیستم‌عامل درایورهای مخصوص مادربرد و کارت‌گرافیک را دانلود کنید، چون اینترنت بعد از نصب ممکن است قطع یا کند باشد.
- درایورها را روی یک فلش یا هارد اکسترنال نگه دارید.
۱.۴ بکاپ (برای سیستم‌های ارتقاء داده‌شده)
اگر قصد پاک کردن هاردی را دارید که اطلاعات دارد:
- از تمام فایل‌ها نسخه پشتیبان بگیرید.
- حتی برای سیستم جدید هم بهتر است بکاپ از فلش نصب سیستم‌عامل داشته باشید.
بخش ۲: آماده‌سازی رسانه نصب (Bootable Media)
۲.۱ ساخت فلش بوتیبل ویندوز
۱. دانلود ابزار رسمی Media Creation Tool از مایکروسافت (در صورت امکان) یا استفاده از فایل ISO.
- استفاده از نرم‌افزار Rufus:
- انتخاب فایل ISO
- تنظیم Partition Scheme = GPT برای سیستم‌های UEFI
- File System = NTFS یا FAT32 (برای Secure Boot بهتر FAT32)
۲.۲ استفاده از DVD
اگر مادربرد یا لپ‌تاپ شما قدیمی است و بوت از USB پشتیبانی نمی‌کند، یک DVD نصب بسازید.
تجربه ایرانی: بوت از USB در مادربردهای جدید بسیار سریع‌تر و مطمئن‌تر است.
بخش ۳: تنظیمات بایوس برای نصب سیستم‌عامل
مراحل:
- ورود به بایوس (Del یا F2 هنگام روشن شدن).
- رفتن به تب Boot.
- تغییر Boot Priority به USB یا DVD.
- اطمینان از فعال بودن UEFI Mode برای هارد GPT.
- غیرفعال کردن Secure Boot موقتاً اگر نسخه غیررسمی استفاده می‌کنید.
پیشنهاد: بعد از نصب، تنظیمات Secure Boot را برای امنیت دوباره فعال کنید.
بخش ۴: مراحل نصب ویندوز به صورت گام‌به‌گام
مرحله ۱: بوت از فلش یا DVD
- سیستم را ریستارت کنید.
- لوگوی نصب‌کننده ویندوز نمایش داده می‌شود.
مرحله ۲: انتخاب زبان و فرمت صفحه‌کلید
- برای کاربران ایرانی:
- زبان: English (United States)
- کیبورد: US
- می‌توانید زبان فارسی را بعداً اضافه کنید.
مرحله ۳: وارد کردن سریال یا انتخاب نسخه
- اگر لایسنس دارید، وارد کنید.
- اگر ندارید، گزینه “I don’t have a product key” را انتخاب و نسخه صحیح را انتخاب کنید.
مرحله ۴: انتخاب نوع نصب (Custom یا Upgrade)
- Custom: نصب تازه روی سیستم جدید.
- Upgrade: ارتقاء نسخه بدون حذف نرم‌افزارها (به شرط داشتن ویندوز قبلی).
مرحله ۵: پارتیشن‌بندی
- برای SSD جدید: Create New → یک پارتیشن اصلی برای ویندوز (۱۰۰ تا ۱۵۰ گیگ).
- برای HDD: پارتیشن‌بندی کل فضا.
- برای نصب تمیز: همه پارتیشن‌های قبلی را Delete کنید (فقط اگر مطمئن هستید اطلاعات لازم ندارید).
مرحله ۶: کپی فایل‌ها و ریستارت
- این مرحله چند دقیقه تا نیم ساعت طول می‌کشد.
بخش ۵: پیکربندی اولیه بعد از نصب
۵.۱ ایجاد حساب
- می‌توانید حساب مایکروسافت استفاده کنید یا Local Account بسازید.
- برای کاربرانی که اینترنت پرسرعت ندارند، پیشنهاد می‌شود ابتدا Local Account بسازند و بعداً سینک کنند.
۵.۲ نصب درایورها
- شروع از چیپ‌ست مادربرد → کارت‌گرافیک → کارت‌صوتی → کارت شبکه.
- حتماً نسخه ویندوز و معماری (۶۴ بیتی یا ۳۲ بیتی) را مطابق سیستم انتخاب کنید.
۵.۳ آپدیت سیستم
- Windows Update را اجرا کنید (در صورت محدودیت اینترنت، به‌صورت دستی آپدیت‌های ضروری را دانلود کنید).
بخش ۶: نکات امنیتی
- فعال کردن Windows Defender یا نصب آنتی‌ویروس معتبر.
- تنظیم بکاپ خودکار روی یک درایو دیگر.
- فعال‌سازی BitLocker برای سیستم‌های حساس (نیازمند TPM).
بخش ۷: اشکالات رایج و راه‌حل‌ها
| مشکل | علت احتمالی | راه‌حل |
|---|---|---|
| شناسایی نشدن SSD NVMe | بایوس قدیمی | آپدیت بایوس یا فعال‌کردن NVMe Support |
| خطا در Copy Files | فلش خراب یا ISO ناقص | ساخت مجدد فلش بوتیبل |
| ریستارت پی‌درپی بعد نصب | ناسازگاری درایور یا تنظیمات XMP | غیرفعال کردن XMP و نصب دوباره درایور |
بخش ۸: چک‌لیست نصب موفق
✔ سیستم‌عامل بدون خطا نصب شده
✔ همه درایورها نصب شده و Device Manager بدون علامت خطاست
✔ آپدیت‌ها اعمال شده
✔ تنظیمات کیبورد و زبان کامل است
✔ نرم‌افزارهای ضروری نصب شده
بخش ۹: نکات طلایی و تجربه بازار ایران
- قبل از خرید سیستم، مطمئن شوید نسخه نصبی UEFI دارید.
- برای SSD بهتر است AHCI Mode فعال باشد قبل از نصب.
- همیشه نسخه تمیز و بدون تغییر ISO را استفاده کنید.
- استفاده از UPS هنگام نصب در مناطقی با نوسان برق (بویژه جنوب کشور) توصیه می‌شود.
پرسش‌های متداول (FAQ)
س: آیا نصب ویندوز ۱۱ روی همه سیستم‌ها ممکن است؟
ج: خیر، نیازمند TPM 2.0 و Secure Boot است، مگر با روش‌های دور زدن محدودیت.
س: بعد از نصب سیستم کند شده، مشکل از چیست؟
ج: ممکن است درایور مناسب نصب نشده باشد یا SSD در حالت IDE به جای AHCI کار کند.
س: بهترین زمان فعال کردن آنتی‌ویروس کی است؟
ج: بلافاصله بعد از نصب همه درایورها و قبل از اتصال کامل به اینترنت، فعال کنید.
جمع‌بندی
نصب صحیح سیستم‌عامل، نقطه شروع کارایی و پایداری سیستم شماست.
