بخش ۴ – تفاوت Shell و Terminal
مقدمه
در لینوکس (و حتی ویندوز و macOS)، وقتی با خط فرمان کار می‌کنیم، دو اصطلاح زیاد شنیده می‌شه:
- Terminal (ترمینال)
- Shell (شل)
شاید قبلاً برایت پیش آمده باشه که بگی «ترمینال رو باز کن» یا «شل رو باز کن» و فکر کنی این‌ها دقیقاً یکی هستن. ولی نه 👌
یکی مثل پنجره است، دیگری مثل مغز پردازش‌کننده دستورها.
۱. تعریف Terminal
Terminal چیست؟
ترمینال در اصل یک سخت‌افزار قدیمی بود که قبل از اختراع مانیتورهای مدرن استفاده می‌شد:
- یک صفحه نمایش (متنی) + کیبورد
- به یک کامپیوتر اصلی (Mainframe) وصل می‌شد
- فقط برای ورودی دستور و خروجی متن
امروزه در دنیای لینوکس و ویندوز منظور از Terminal نرم‌افزاری است که محیط ورودی/خروجی خط فرمان را برای کاربر فراهم می‌کند.
📌 مثال در لینوکس:
- GNOME Terminal
- Konsole (در KDE)
- Xfce Terminal
- Tilix
- Alacritty
📌 مثال در ویندوز:
- Command Prompt (CMD)
- Windows Terminal
- PowerShell Terminal
۲. تعریف Shell
Shell چیست؟
شل یک برنامه نرم‌افزاری است که دستورهای شما را می‌گیرد، پردازش می‌کند و به سیستم‌عامل می‌گوید چه کاری انجام دهد.
اسم “شل” یعنی «پوسته»؛ چون بین تو (کاربر) و هسته (Kernel) قرار می‌گیرد.
📌 وظایف Shell:
- خواندن ورودی شما (دستورات)
- تفسیر آن
- اجرای دستور و دریافت خروجی از هسته لینوکس
- نمایش نتیجه به شما
💡 هسته به تنهایی از شما چیزی نمی‌فهمد. شما نمی‌توانید مستقیم به Kernel دستور متنی بدهید. Shell نقش مترجم را دارد.
۳. رابطه Terminal و Shell (تشبیه ساده)
فرض کن:
- ترمینال = تلفن یا میکروفون و بلندگو (وسیله‌ای برای صحبت کردن)
- شل = مترجم پشت خط تلفن که زبان تو رو به زبان مخاطب تبدیل می‌کنه
تو فرمان را در ترمینال وارد می‌کنی → ترمینال آن را می‌فرستد به شل → شل آن را برای Kernel ترجمه و اجرا می‌کند → خروجی را برمی‌گرداند به ترمینال.
۴. انواع Shell در لینوکس
چند نمونه معروف:
- Bash → پیش‌فرض بیشتر توزیع‌ها
- Zsh → سریع‌تر و قابل سفارشی‌سازی زیاد
- Fish → رابط کاربرپسند، پیشنهاد دستورات
- Sh → شل قدیمی و سبک
- Ksh → برای اسکریپت‌نویسی سنگین
۵. تفاوت Shell و Terminal در عمل
📌 مثال ۱:
- وقتی GNOME Terminal را باز می‌کنی، در واقع یک برنامه شبیه پنجره چت باز کردی که داخلش Bash (به عنوان Shell) فعال است.
📌 مثال ۲:
می‌توانی همان شل را بدون ترمینال گرافیکی در حالت TTY (ترمینال متنی مستقیم) باز کنی، مثلاً:
Ctrl + Alt + F3در این حالت به یک محیط متنی می‌روی که فقط شل در آن اجرا می‌شود.
۶. چطور بفهمیم الان از چه Shell استفاده می‌کنیم؟
در لینوکس دستور زیر را اجرا کن:
echo $SHELLمثلاً خروجی:
/bin/bash📌 یعنی الان در Bash هستی.
۷. تغییر Shell پیش‌فرض
مثلاً برای تغییر به Zsh:
sudo apt install zsh # نصب Zsh
chsh -s /bin/zsh # تغییر شل پیشفرضبعد باید Logout و Login کنی.
۸. نکات مهم
- تو می‌توانی یک ترمینال باز کنی و داخل آن هر شل دلخواه را اجرا کنی.
- حتی می‌توانی در یک سیستم چندین شل مختلف نصب کنی.
- ترمینال مثل قاب عکس است، تصویر داخل قاب همان شل است.
۹. تمرین عملی
- ترمینال را باز کن (در Ubuntu با
Ctrl+Alt+T). - دستور زیر را بزن و نوع شل را ببین:
echo $SHELL- یک شل جدید داخل همین ترمینال اجرا کن:
bash # اجرای مجدد Bash
zsh # اگر نصب کردی- برای خروج از شل اضافه:
exit۱۰. جمع‌بندی
- ترمینال → ابزار نمایش ورودی/خروجی خط فرمان (پنجره یا کانال ارتباطی).
- شل → برنامه‌ای که دستورات را تفسیر و اجرا می‌کند.
- هر ترمینال می‌تواند چندین شل مختلف را اجرا کند.
- Bash رایج‌ترین شل در لینوکس است، ولی Zsh و Fish محبوبیت رو به رشدی دارند.
