📚 آموزش کامل touch, cat, more, less در لینوکس

محمد
اموزش خط فرمان لینوکس

مقدمه: کار با فایل‌ها در ترمینال

در لینوکس، همه‌چیز فایل است. حتی پوشه‌ها، دستگاه‌ها، و سخت‌افزارها (مثل کارت صدا یا دیسک سخت) به صورت فایل نمایش داده می‌شوند.
برای همین، اولین مهارت هر کاربر لینوکس باید توانایی ساخت، دیدن و مرور فایل‌ها با ابزارهای ساده و سریع خط فرمان باشد.

چهار دستور touch، cat، more و less از پایه‌ترین ابزارها برای این کار هستند.

touch برای ایجاد یا تغییر زمان فایل‌ها
cat برای نمایش سریع یا اتصال فایل‌ها
more برای دیدن فایل‌ها به صورت صفحه‌به‌صفحه
less نسخه پیشرفته‌تر برای مرور و جستجو

اگر این چهار دستور را کامل یاد بگیری، خواندن و ساخت فایل‌ها برایت مثل آب خوردن می‌شود.

فصل ۱: دستور `touch` – ساخت سریع فایل یا تغییر تایم‌استمپ

۱.۱ هدف اصلی `touch`

touch ساخته شده تا:

اگر فایل وجود ندارد → یک فایل خالی بسازد
اگر فایل وجود دارد → زمان آخرین تغییر (modify time) و دسترسی (access time) آن را به‌روز کند

این قابلیت به‌ظاهر ساده، در اسکریپت‌ها و کار روزمره خیلی مهم است.

۱.۲ سینتکس کلی

touch [گزینه‌ها] نام_فایل ...

۱.۳ ساخت فایل خالی

touch notes.txt

نتیجه: فایل notes.txt ساخته می‌شود (اگر قبلاً نبود).

۱.۴ ساخت چند فایل با یک دستور

touch file1.txt file2.txt file3.txt

کاربرد: آماده‌کردن چند فایل همزمان.

۱.۵ به‌روزرسانی زمان فایل

اگر:

ls -l notes.txt

و تایم تغییر قدیمی است، اجرای:

touch notes.txt

باعث تغییر زمان به الان می‌شود، بدون تغییر محتوا.

۱.۶ گزینه‌های کاربردی `touch`

تغییر زمان خاص با `-t`

touch -t 202512312359 file.txt

یعنی تاریخ ۳۱ دسامبر ۲۰۲۵، ساعت ۲۳:۵۹.

استفاده از فایل مرجع با `-r`

touch -r old.txt new.txt

زمان‌های new.txt با old.txt یکسان می‌شود.

۱.۷ موارد حرفه‌ای استفاده از `touch`

در اسکریپت‌ها، برای اطمینان از وجود فایل قبل از append کردن:

touch logfile.log

برای تغییر زمان فایل‌ها جهت تست ابزارهای بکاپ.

فصل ۲: دستور `cat` – نمایش و ادغام فایل‌ها

۲.۱ معنای `cat`

cat مخفف concatenate است؛ هم نمایش می‌دهد و هم فایل‌ها را به هم می‌چسباند.

۲.۲ نمایش ساده یک فایل

cat myfile.txt

۲.۳ نمایش چند فایل پشت سر هم

cat file1.txt file2.txt

۲.۴ ایجاد فایل با ورودی از ترمینال

cat > newfile.txt
Hello world
This is my file.
Ctrl+D

با Ctrl+D واردی ذخیره و فایل ساخته می‌شود.

۲.۵ افزودن به فایل (append)

cat >> notes.txt
New line added.
Ctrl+D

بر خلاف >, این کار محتوای قبلی را پاک نمی‌کند.

۲.۶ شماره‌گذاری خطوط با `-n`

cat -n notes.txt

۲.۷ هشدار

برای فایل‌های بزرگ خطر اسکرول سریع بی‌فایده وجود دارد. بهتر است از less استفاده شود.

فصل ۳: دستور `more` – مرور صفحه‌به‌صفحه

۳.۱ هدف

more برای زمانی است که خروجی طولانی داری ولی فقط می‌خواهی صفحه‌به‌صفحه بخوانی.

۳.۲ استفاده پایه

more bigfile.txt

کلیدها:

Space → رفتن به صفحه بعد
Enter → یک خط پایین
q → خروج

۳.۳ ترکیب با دیگر دستورات

ls -l /etc | more

۳.۴ محدودیت

پیمایش فقط به جلو است.
ویژگی‌های جستجو محدودند.

فصل ۴: دستور `less` – ابزار مرور متن پیشرفته

۴.۱ چرا پیشرفته؟

شعار معروف:

“less is more”

less مثل more است ولی:

پیمایش به عقب دارد
جستجو پیشرفته دارد
حافظه کمتر مصرف می‌کند (محتوا را بخش‌بخش لود می‌کند)

۴.۲ استفاده ساده

less mylog.log

۴.۳ کلیدهای مهم در `less`

کلید	عمل
Space	صفحه بعد
b	صفحه قبل
↑/↓	خط به خط
/کلمه	جستجوی رو به جلو
?کلمه	جستجوی رو به عقب
n	جستجوی بعدی
N	جستجوی قبلی
g	رفتن به اول فایل
G	رفتن به آخر فایل

۴.۴ ترکیب با فرمان‌ها

dmesg | less
ps aux | less

۴.۵ استفاده حرفه‌ای

در فایل‌های لاگ و کد، سریع‌ترین مرور را می‌دهد.
پیمایش آزاد و بدون نگرانی از اندازه فایل.

فصل ۵: ترکیب چهار دستور با هم و با ابزارهای دیگر

سناریو 1: ساخت و پر کردن فایل

touch log.txt
cat > log.txt
First line
Ctrl+D

مرور:

less log.txt

سناریو 2: خروجی فرمان طولانی

ls -lR /etc | less

سناریو 3: ترکیب چند فایل بزرگ

cat file1.txt file2.txt | less

فصل ۶: تمرین‌های عملی

تمرین ۱: ساخت چند فایل و شماره‌گذاری خطوط

touch a.txt b.txt
cat > a.txt
Line one
Line two
Ctrl+D
cat > b.txt
Another line
Ctrl+D
cat -n a.txt b.txt

تمرین ۲: بررسی یک لاگ سیستم

less /var/log/syslog
/error

تمرین ۳: پیمایش خروجی برنامه

find /etc -type f | more

تمرین ۴: ادغام و ذخیره ترکیبی

cat notes1.txt notes2.txt > all.txt
less all.txt

فصل ۷: نکات ایمنی و حرفه‌ای

برای فایل‌های باینری (.png, .exe)، از cat یا less استفاده نکن مگر در حالت هگز (با ابزار hexdump).
همیشه برای فایل‌های بزرگ از less استفاده کن.
در اسکریپت‌ها برای اطمینان از وجود فایل، همیشه:

touch myfile

برای گرفتن بخشی از محتوا همراه مرور، می‌توان از لوله و grep با less استفاده کرد:

grep "error" /var/log/syslog | less

نتیجه‌گیری

این چهار دستور بخش قابل توجهی از کار با فایل‌ها را در لینوکس پوشش می‌دهند:

touch → ایجاد سریع
cat → نگاه سریع یا ادغام
more → مرور صفحه‌به‌صفحه
less → مرور و جستجوی پیشرفته

دانستن جزییات و ترکیب آن‌ها با بقیه ابزارها باعث می‌شود مدیریت متن‌ها و خروجی‌ها در ترمینال بسیار سریع‌تر و دقیق‌تر انجام شود.

محمد وب‌سایت