نصب و پیکربندی اولیه مادربرد و قطعات سخت‌افزاری
مقدمه
پس از اینکه تمام قطعات سخت‌افزاری را در کیس نصب کردیم، مرحله بعدی، پیکربندی اولیه مادربرد است.
این کار شامل راه‌اندازی اولیه سیستم، ورود به BIOS/UEFI، شناسایی قطعات، و انجام تنظیمات پایه‌ای برای تضمین عملکرد درست و پایدار کامپیوتر می‌شود.
در ایران، به دلیل تفاوت برندهای مادربرد، تنوع بایوس‌ها و بعضاً تنظیمات پیش‌فرض غیر بهینه، دانستن این مراحل اهمیت زیادی دارد.
۱. نخستین روشن‌کردن سیستم (First Boot)
- پس از اتصال کابل برق به پاور و کابل مانیتور به کارت گرافیک یا خروجی مادربرد، دکمه پاور را بزنید.
- اولین بوت ممکن است کمی طولانی‌تر باشد زیرا مادربرد برای اولین بار سخت‌افزار را شناسایی می‌کند.
- اگر سیستم روشن نشد یا پیغام خطا نشان داد، اشکالات نصب فیزیکی را دوباره بررسی کنید (طبق مقاله قبلی).
۲. ورود به BIOS/UEFI
- بلافاصله پس از روشن‌کردن سیستم، کلید Del یا F2 را چندین بار فشار دهید.
- صفحه‌ای ظاهر می‌شود که تنظیمات مختلف مادربرد در آن قابل تغییر است.
- در مادربردهای جدید، محیط UEFI گرافیکی‌تر است و با ماوس نیز کار می‌کند.
۳. مراحل پیکربندی اولیه در BIOS
3.1 شناسایی سخت‌افزار
- تب Main/Information را بررسی کنید و اطمینان حاصل کنید CPU، RAM و حافظه‌ها به درستی شناسایی شده‌اند.
- در صورت نبود یکی از قطعات، اتصالات فیزیکی را دوباره بررسی کنید.
3.2 تنظیم تاریخ و زمان
- وارد بخش Date/Time شوید و تاریخ و ساعت را درست تنظیم کنید.
- اشتباه بودن ساعت بعدها باعث مشکل در سیستم‌عامل و اتصال اینترنت می‌شود.
3.3 فعال‌سازی XMP/DOCP برای RAM
- در تب AI Tweaker یا Overclock گزینه XMP (در مادربرد اینتل) یا DOCP (در AMD) را فعال کنید.
- این کار سرعت رم را از حالت پیش‌فرض (معمولاً 2133MHz) به فرکانس اصلی رم شما می‌رساند.
3.4 ترتیب بوت (Boot Priority)
- ترتیب بوت را طوری تنظیم کنید که ابتدا فلش USB یا DVD نصب سیستم‌عامل اجرا شود.
- پس از نصب سیستم‌عامل، می‌توانید دوباره بوت اول را روی هارد/SSD اصلی بگذارید.
3.5 حالت ذخیره‌سازی (SATA Mode)
- اگر SSD NVMe دارید، نیازی به تغییر نیست.
- برای HDD یا SSD SATA، حالت استاتور را روی AHCI بگذارید تا سرعت و پایداری بهتری داشته باشید.
3.6 فن‌ها و دما (Hardware Monitor)
- سرعت و وضعیت فن‌های متصل را چک کنید.
- می‌توانید پروفایل خنک‌کاری را روی Silent، Standard، یا Performance تنظیم کنید.
۴. ذخیره تنظیمات و خروج
- پس از تغییرات، کلید F10 را بزنید و Save & Exit را تأیید کنید.
- سیستم ریستارت می‌شود و با تنظیمات جدید بوت خواهد شد.
۵. نصب درایورهای حیاتی پس از بوت اولیه
بعد از بوت به سیستم‌عامل (حتی اگر قبلاً نصب شده)، نصب درایورهای مخصوص مادربرد الزامی است:
- چیپست مادربرد (Chipset Driver)
- درایور صدا (Audio Driver)
- درایور شبکه (LAN/Wi-Fi Driver)
- نرم‌افزارهای کنترل RGB یا فن (اختیاری)
این درایورها را از روی دی‌وی‌دی همراه مادربرد یا ترجیحاً از وب‌سایت رسمی برند دانلود کنید.
۶. چک‌لیست پیکربندی اولیه
✔ مادربرد و قطعات شناسایی‌شده در BIOS
✔ تاریخ و ساعت صحیح
✔ XMP/DOCP فعال
✔ ترتیب بوت تنظیم‌شده
✔ دمای CPU و مادربرد در حد نرمال (۳۰–۵۰ درجه در حالت بیکار)
✔ درایورهای اصلی نصب‌شده
۷. مشکلات متداول و رفع آن‌ها
| مشکل | علت | راه‌حل |
|---|---|---|
| سیستم قطعه‌ای را شناسایی نمی‌کند | اتصال ناقص یا خرابی قطعه | بررسی فیزیکی و تست جایگزین |
| سرعت رم کمتر از مقدار روی جعبه است | XMP غیرفعال | فعال‌سازی در BIOS |
| دمای CPU بالاست | نصب نادرست کولر یا خمیر خشک | نصب مجدد کولر و تعویض خمیر |
| عدم اتصال به اینترنت | درایور شبکه نصب نشده | نصب از DVD یا دانلود از سایت سازنده |
۸. نکات طلایی
- قبل از تغییر هر گزینه در BIOS، بدانید که چه کاری انجام می‌دهد.
- اگر تنظیمات را اشتباه تغییر دادید، با Load Default Settings همه چیز را به حالت اول برگردانید.
- در ایران، بعضی مادربردهای وارداتی فاقد آپدیت بایوس هستند؛ آپدیت به نسخه جدید می‌تواند باگ‌ها را رفع کند.
۹. پرسش و پاسخ متداول
۱. BIOS و UEFI چه تفاوتی دارند؟
UEFI نسخه مدرن‌تر و گرافیکی‌تر BIOS است که امکانات بیشتری مثل پشتیبانی از هاردهای بالای ۲ ترابایت دارد.
۲. آیا آپدیت بایوس ضروری است؟
اگر مشکل خاصی ندارید یا قطعه جدید ناشناخته نیست، لزومی ندارد. اما برای رفع باگ‌ها یا پشتیبانی سخت‌افزار جدید، مفید است.
۳. تغییر دستی ولتاژ یا فرکانس رم خطرناک است؟
بله، اگر بدون آگاهی انجام شود، می‌تواند باعث ناپایداری یا آسیب به قطعات شود.
جمع‌بندی
پیکربندی درست مادربرد بعد از اسمبل سخت‌افزار، تضمین می‌کند که قطعات شما با حداکثر کارایی و پایداری کار کنند.
با انجام چند تنظیم ساده مثل فعال‌سازی XMP، تنظیم بوت، و بررسی دما، سیستم شما آماده نصب سیستم‌عامل و استفاده طولانی‌مدت خواهد بود.
