پاور یا منبع تغذیه: ظرفیت، رده‌بندی و نکات انتخاب
مقدمه کوتاه و جذاب
شاید پاور به‌ظاهر فقط یک جعبه فلزی در پشت یا پایین کیس باشد، اما قلب تپنده سیستم شماست؛ همانطور که موتور برای ماشین حیاتی است، منبع تغذیه هم وظیفه تنظیم و توزیع برق بین تمام قطعات را دارد. اگر پاور ضعیف یا بی‌کیفیت انتخاب کنید، مثل این است که بنزین بی‌کیفیت در موتور ماشین بریزید: کارایی پایین، خرابی مکرر و حتی سوختن قطعات گران سیستم. این مقاله، هر آنچه لازم است درباره ظرفیت، استانداردها، انتخاب و ایمنی پاور بدانید، قدم به قدم توضیح می‌دهد.
آموزش مرحله‌به‌مرحله: شناخت و انتخاب پاور مناسب
۱. پاور چیست و چه کار می‌کند؟
پاور (Power Supply Unit یا PSU) برق شهری (۲۲۰ ولت ایران) را تبدیل به ولتاژ پایین و امن برای مادربرد، پردازنده، هارد و … می‌کند. واحد اندازه‌گیری قدرت پاور “وات” است.
تشبیه ملموس
پاور مثل یک سه‌راهی پیشرفته است که همه دستگاه‌ها را همزمان و با برق صحیح تغذیه می‌کند؛ اشتباه در ظرفیت، یعنی برخی دستگاه‌ها روشن نشده یا آسیب می‌بینند.
۲. چطور ظرفیت مورد نیاز را محاسبه کنیم؟
- برای سیستم اداری ساده یا خانگی، پاور ۳۰۰ تا ۴۰۰ وات کافی است.
- سیستم گیمینگ یا حرفه‌ای اغلب ۵۰۰ تا ۷۰۰ وات نیاز دارد.
- سیستم‌های حرفه‌ای با کارت گرافیک قدرتمند، گاهی پاور ۸۰۰ وات و بیشتر لازم دارند.
مثال ایرانی
اگر شش‌راهی منزل را با سه اتو و دو چای‌ساز پر کنید، احتمالاً فیوز می‌پرد! در کامپیوتر هم اگر پاور کشش نداشته باشد، دستگاه خاموش می‌شود یا مشکلات عجیبی ایجاد می‌شود (ریست‌شدن ناگهانی، خاموشی بی‌دلیل، نویز تصویر و …).
۳. رده‌بندی و استانداردهای پاور: ۸۰Plus و …
پاورهای با کیفیت دارای رده‌بندی “۸۰Plus” هستند؛ این یعنی بازدهی آنها بالای ۸۰٪ است و انرژی زیادی را هدر نمی‌دهند. رده‌بندی‌ها:
- برنز (Bronze)
- سیلور (Silver)
- گلد (Gold)
- پلاتینیوم و تیتانیوم (Platinum, Titanium)
برای استفاده خانگی و اداری، Bronze کفایت می‌کند. گیمینگ و کاربران حساس معمولاً به Gold یا بالاتر فکر می‌کنند.
۴. عوامل مهم در انتخاب پاور
- تعداد و نوع کابل‌ها: برای کارت گرافیک‌های قوی، کانکتور خاص لازم است. کابل جداشدنی (ماژولار) نظم داخل کیس را زیاد می‌کند.
- ابعاد فیزیکی: بعضی کیس‌های کوچک فقط پاور کوتاه‌تر قبول می‌کنند (SFX).
- برند و گارانتی: پاورهای بدون گارانتی یا ناشناخته معمولاً کیفیت پایین‌تری دارند.
- سیستم محافظت (OPP، OVP، SCP): این سیستم‌ها از برق‌گرفتگی یا سوختن قطعات در نوسان و اتصال کوتاه جلوگیری می‌کنند.
- فن خنک‌کننده: برای خنک نگه‌داشتن پاور و پایین آمدن صدای آن اهمیت دارد.
۵. نصب و ایمنی
- قبل از باز کردن کیس و نصب یا تعویض پاور، سیم برق را جدا کنید و سیستم را روی سطح چوبی یا سرامیکی قرار دهید (هرگز روی فرش پلاستیکی کار نکنید).
- کابل‌ها را مطابق برچسب‌ها و دفترچه مادربرد وصل کنید. اگر دو شاخه‌ای جا نمی‌رود، به هیچ‌وجه زور نزنید.
- کابل‌های اضافی را تمیز و با بست کنار بزنید تا به فن‌ها گیر نکنند.
چک‌لیست ساده انتخاب پاور
- مجموع مصرف CPU، کارت گرافیک و سایر قطعات را جمع بزنید و ۲۰٪ بیشتر در نظر بگیرید.
- حتماً به برند و وجود ضمانت‌نامه رسمی توجه کنید.
- به تعداد و نوع کابل مناسب با قطعات خود دقت کنید (مثلاً چند کانکتور SATA برای هارد).
- رده‌بندی ۸۰Plus و گواهی آن را چک کنید.
- ابعاد پاور را با فضای کیس مطابقت دهید.
نکات طلایی و تجربی
- هرگز از پاورهای بدون برند و فاقد گواهی در سیستم‌های گران‌قیمت استفاده نکنید.
- پاور کم‌ظرفیت نشانه‌اش خاموشی ناگهانی، ریست‌شدن یا حتی نویز شدید در خروجی صدا و تصویر است.
- به صدای غیر عادی (ویس‌ویس یا تق‌تق بلند) داخل پاور توجه کنید؛ علامت خرابی یا کثیفی فن است.
- در مناطق با نوسان برق شدید، حتماً پاور خود را به یک محافظ یا یو‌پی‌اس وصل کنید (رجوع به مقاله «تاثیر نوسان برق و انتخاب یو‌پی‌اس»).
- حتی در سیستم‌های قدیمی، پاور نو و مطمئن اولویت اول ارتقاء است.
پرسش و پاسخ متداول (FAQ)
۱. اگر پاور ظرفیت بالاتر از موردنیاز باشد، مشکلی ایجاد می‌شود؟
خیر، پاور فقط به اندازه مصرف قطعات برق می‌دهد. اما ممکن است پول بیشتری پرداخت کنید و پاور بزرگ فضای بیشتری اشغال کند.
۲. عمر مفید پاور چقدر است؟
معمولاً ۵ تا ۷ سال (بسته به کیفیت و محیط)، اما در مناطق گرم یا گردوغبار بیشتر باید زودتر تعویض شود.
۳. آیا پاورهای قدیمی را می‌توان به کیس جدید وصل کرد؟
فقط اگر استانداردها و تعداد کابل‌ها (به خصوص کانکتور مادربرد ۲۴پین و ۸پین CPU) سازگار باشد؛ بعضی پاورهای قدیمی کابل کافی ندارند.
جمع‌بندی کوتاه و کاربردی
با انتخاب پاور مناسب، تمام قطعات سخت‌افزاری شما عمر بیشتری خواهند داشت و از دردسرهای عجیب از قبیل خاموشی یا سوختن قطعه راحت می‌شوید. به ظرفیت، کیفیت، گواهی ۸۰Plus، نوع کابل‌ها و مطابقت با کیس خود حسابی دقت کنید تا سیستم شما همیشه پرقدرت، بی‌صدا و پایدار بماند.
برای شناخت دقیق‌تر چیپست مادربرد و نصب صحیح قطعات، مقاله بعدی مادربرد: ساختار، چیپست، ابعاد و اصول انتخاب صحیح را بخوانید.
