📚 فصل ۹: معرفی محیط کاربری SQL Server Management Studio (SSMS) و بخش‌های مهم آن

بخش ۱: مقدمه — SSMS چیست و چرا باید مسلط باشیم؟

SQL Server Management Studio (SSMS) نرم‌افزاری است که مایکروسافت ساخته تا بتوانیم از طریق یک محیط گرافیکی (بدون نیاز به حفظ کردن تمام دستورات پیچیده) کارهای مدیریتی و کدنویسی SQL را انجام دهیم.

مزایا:

• اجرای کوئری‌ها با T-SQL
• مشاهده و مدیریت دیتابیس‌ها، جداول، داده‌ها
• بکاپ‌گیری و بازیابی
• ایجاد کاربران و مدیریت امنیت
• مانیتور و بهینه‌سازی عملکرد

📌 هرچه کار با SSMS را بیشتر بلد باشی، سرعت و دقتت بالاتر می‌رود.

---

بخش ۲: اجرای SSMS و اولین اتصال

وقتی SSMS رو اجرا کنی، پنجره Connect to Server باز می‌شود که در فصل ۸ کامل توضیح دادیم:

• Server type = Database Engine
• Server name = نام یا آدرس Instance
• Authentication = Windows / SQL
• Login & Password → در حالت SQL Authentication

🔹 ترفند:
اگر می‌خواهی بدون هر بار وارد کردن مشخصات، به سرعت به سرور وصل شوی:

1. گزینه Remember password را تیک بزن.
2. اتصال را در لیست Registered Servers ذخیره کن. (از منوی View → Registered Servers)

---

بخش ۳: ساختار کلی محیط SSMS

بعد از اتصال، محیط SSMS به چند بخش اصلی تقسیم می‌شود:

بخش	توضیح ساده
Menu Bar	منوی بالای پنجره (File, Edit, View, Tools…)
Toolbar	نوار دکمه‌های پرکاربرد (New Query, Connect, Execute…)
Object Explorer	بخش سمت چپ برای مدیریت همه آبجکت‌ها
Query Editor	محیط کدنویسی T-SQL
Results Pane	نمایش خروجی کوئری
Message Pane	پیام‌های اجرای کوئری (موفقیت، خطا، مدت زمان)
Status Bar	نوار پایین صفحه، نشان‌دهنده وضعیت اتصال و سرور فعال
Tabs	امکان باز کردن چندین تب کوئری هم‌زمان

---

بخش ۴: منوی اصلی (Menu Bar) — کامل‌ترین مرور

در Menu Bar تمام بخش‌های SSMS در دسته‌های جدا شده‌اند:

1. File

• ایجاد / باز کردن فایل کوئری (*.sql)
• ذخیره‌سازی اسکریپت‌ها
• اتصال به سرور جدید

1. Edit

• جستجو و جایگزینی (Ctrl+F / Ctrl+H)
• کامنت‌گذاری و حذف کامنت (Ctrl+K, Ctrl+C و Ctrl+K, Ctrl+U)
• فرمت‌بندی کد

1. View

• نمایش یا مخفی کردن پنجره‌ها (Object Explorer, Properties, Registered Servers)
• میانبر: F8 برای باز/بسته کردن Object Explorer

1. Query

• اجرا (F5) یا انتخاب محدود (Ctrl+F5)
• تغییر دیتابیس فعال
• نمایش Plan اجرای کوئری (Execution Plan)

1. Debug

• اجرای مرحله‌به‌مرحله کدها
• شبیه حالت Debug در زبان‌های برنامه‌نویسی

1. Tools

• تنظیمات پیشرفته SSMS (Tools → Options)
• شخصی‌سازی رنگ‌ها (Dark Mode از SSMS 18 به بعد)

1. Window

• مدیریت چینش پنجره‌های باز
• میانبر: Ctrl+Tab برای جابجایی سریع بین تب‌ها

1. Help

• راهنما و دسترسی به وب‌سایت مایکروسافت

---

بخش ۵: نوار ابزار (Toolbar)

در Toolbar میانبرهای کارهای رایج را می‌بینی:

• New Query → Ctrl+N
• Connect / Disconnect
• Execute → F5
• IntelliSense (پیشنهاد کد خودکار)

📌 ترفند:
می‌توانی Toolbar را شخصی‌سازی کنی:

• راست‌کلیک روی Toolbar → Customize

---

بخش ۶: Object Explorer — قلب SSMS

این سمت چپ پنجره، جایی است که همه دیتابیس‌ها و اجزای‌شان را می‌بینی.

ساختار معمول:

Databases
   |-- System Databases
   |-- Database A
       |-- Tables
       |-- Views
       |-- Stored Procedures
       |-- Security

مهم‌ترین پوشه‌ها:

• Databases
• System Databases (master, model, msdb, tempdb)
• User Databases (ساخته شده توسط کاربر)
• Security
• Logins, Server Roles
• Server Objects
• Backup Devices, Endpoints
• Replication
• Management
• Maintenance Plans, SQL Server Logs
• SQL Server Agent

---

بخش ۷: Query Editor — محل نوشتن T-SQL

این قسمت شاید مهم‌ترین بخش SSMS برای برنامه‌نویس SQL باشد.

ویژگی‌ها:

• Syntax Highlighting → رنگ‌بندی دستورات
• IntelliSense → پیشنهاد کلمات
• Multiple Queries → اجرای چند کوئری در یک پنجره
• Comment / Uncomment:
• Block Comment: /* متن */
• Line Comment: -- متن

اجرای کوئری:

SELECT 'به SQL Server خوش آمدید!' AS پیام;

برای اجرا:

• کلید F5
• یا دکمه Execute

---

بخش ۸: نتایج و پیام‌ها

بعد از اجرای کوئری‌ها، دو بخش پایین دیده می‌شود:

• Results → خروجی جداول یا مقادیر
• Messages → جزئیات عملیات، زمان اجرا، تعداد رکوردها

📌 ترفند:

• اگر خواستی خروجی را به فرمت Text ببینی: Ctrl+T
• برای خروجی مستقیم به فایل: Ctrl+Shift+F

---

بخش ۹: مدیریت چندین اتصال هم‌زمان

گاهی لازم داری به چند سرور یا دیتابیس مختلف متصل باشی:

• می‌توانی چند پنجره Query با اتصال جدا باز کنی.
• رنگ‌بندی Status Bar را تغییر بده تا اشتباهی روی دیتابیس اشتباه کوئری اجرا نکنی.
  (Tools → Options → Text Editor → Editor Tab and Status Bar)

---

بخش ۱۰: تغییر دیتابیس فعال

وقتی یک پنجره Query باز داری، بالای آن یک Dropdown به نام Available Databases هست.
می‌توانی دیتابیس فعال را عوض کنی یا از دستور زیر استفاده کنی:

USE MyDatabase;
GO

---

بخش ۱۱: قابلیت‌های مهم SSMS برای حرفه‌ای‌ها

• Generate Scripts → گرفتن اسکریپت کامل از جداول یا دیتابیس‌ها
• Import and Export Wizard → انتقال داده‌ها بین دیتابیس‌ها یا فایل‌ها
• Activity Monitor → بررسی فعالیت‌های لحظه‌ای سرور
• Backup / Restore → پشتیبان‌گیری و بازیابی

---

بخش ۱۲: شخصی‌سازی محیط SSMS

• تغییر به Dark Mode از نسخه ۱۸ به بعد:
  Tools → Options → General → Color Theme → Dark
• فونت و رنگ Syntax:
  Tools → Options → Fonts and Colors

---

بخش ۱۳: میانبرهای کلیدی که باید بلد باشی

عملکرد	میانبر
اجرای کوئری	F5
انتخاب دیتابیس فعال	Alt+F1
جستجو در متن	Ctrl+F
تغییر نام آبجکت	F2
کامنت‌گذاری	Ctrl+K, Ctrl+C
حذف کامنت	Ctrl+K, Ctrl+U
نمایش Plan	Ctrl+M

---

بخش ۱۴: نکات و اشتباهات رایج

1. کار روی دیتابیس اشتباه → همیشه قبل از اجرای کوئری، دیتابیس فعال را چک کن.
2. غیرفعال بودن IntelliSense → اگر کار نمی‌کند از Edit → IntelliSense → Refresh Local Cache استفاده کن.
3. عدم ذخیره‌سازی کوئری‌ها → همیشه قبل از اجرای تغییرات مهم، فایل SQL را ذخیره کن.

---

بخش ۱۵: تمرین عملی

1. باز کردن Object Explorer و پیدا کردن دیتابیس ShopDB.
2. اجرای یک کوئری ساده در Query Editor:

SELECT DB_NAME() AS دیتابیس_فعال, SUSER_NAME() AS کاربر_فعلی;

3. تغییر فونت و رنگ محیط به حالت Dark Mode.
4. ایجاد یک اسکریپت بکاپ از دیتابیس.

---

بخش ۱۶: جمع‌بندی

در این فصل:

• اجزای اصلی SSMS را شناختیم.
• منوها، نوار ابزار، Object Explorer، Query Editor را بررسی کردیم.
• میانبرها و تکنیک‌های حرفه‌ای را یاد گرفتیم.
• تمرین عملی برای استفاده سریع‌تر از SSMS انجام دادیم.